Autor to osoba tworząca dzieło literackie, artystyczne lub naukowe. Autorstwo wiąże się z prawem do utworzenia i własności dzieła, a także z odpowiedzialnością za jego treść. Jest to pojęcie, które odgrywa ważną rolę w dziedzinie prawa autorskiego.
Kim jest autor? Definicja pojęcia
Autor to osoba będąca twórcą jakiegoś dzieła. Jest to pojęcie szerokie, bo dotyczy wszelkiego rodzaju twórczości, w tym również dzieł literackich, artystycznych i naukowych. Można powiedzieć, że autor jest twórcą danego dzieła i jest on odpowiedzialny za jego treść. W literaturze może to być autor książki, w sztuce – autor obrazu, w muzyce – autor piosenki, a w nauce – autor artykułu naukowego.
Kto może być autorem?
Autorem może być każda osoba, która tworzy dzieło literackie, artystyczne lub naukowe. Może to być pisarz, malarz, kompozytor, poeta, autor filmu, scenarzysta, historyk, naukowiec itp. Autorami mogą być również osoby, które tworzą programy komputerowe, oprogramowania, aplikacje itp. Oprócz ludzi, autorem może też być np. zbiorowisko, w którym współtworzą dzieło przedstawiciele wielu różnych ras, narodowości i kultur.
Prawa autorskie
Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: ©) to dyscyplina prawa cywilnego, która stanowi zespół norm prawnych wchodzących w skład prawa własności intelektualnej. Jest to ogół praw przysługujących autorowi utworu (lub innemu uprawnionemu podmiotowi) upoważniających go do decydowania o eksploatacji utworu i czerpaniu z niej korzyści finansowych.
Prawo krajowe:
- Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 roku reguluje m.in. przedmiot i podmiot prawa autorskiego, wyjątki i ograniczenia praw autorskich, okres obowiązywania praw autorskich oraz ochronę przedmiotu prawa autorskiego. Kluczowym założeniem jest rozróżnienie autorskich praw osobistych oraz autorskich praw majątkowych.
Autorskie prawa osobiste:
- Są to prawa „ojcostwa utworu” i obejmują m.in. prawo autora do wiązania z dziełem jego nazwiska. Prawo to jest niezbywalne i trwałe. Autor ma również prawo do przedstawiania utworu pod pseudonimem lub anonimowo oraz do zachowania niezmienionej treści i formy utworu.
Majątkowe prawa autorskie:
- To monopol praw majątkowych na rzecz autora utworu lub posiadacza praw. Osoba uprawniona może udzielić innym uprawnień do korzystania z utworu na mocy umowy licencyjnej lub umowy przekazującej prawa do utworu. Autorskie prawa majątkowe są ograniczone w czasie i trwają przez cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci.
Odpowiedzialność prawna:
- Za naruszenie praw autorskich polska ustawa przewiduje odpowiedzialność cywilną oraz karną. Osoba, której prawa zostały naruszone, może domagać się naprawienia wyrządzonej szkody. Sąd może nakazać zapłatę dodatkowej kwoty na Fundusz Promocji Twórczości.
Kim jest współautor i jak wygląda prawo do autorstwa dzieła wspólnego
Współautor to osoba, która wraz z jednym lub kilkoma innymi twórcami współtworzy utwór. Współautorstwo polega na wspólnym tworzeniu dzieła, przy czym wkład każdego z twórców musi być twórczy i indywidualny.
W przypadku dzieła wspólnego, które jest wynikiem współpracy kilku osób, istotne jest, aby wkład każdej z nich miał charakter twórczy. Jeżeli wkład jednej z osób nie spełnia tego kryterium, nie może ona być uznana za współautora.
Prawo do autorstwa dzieła wspólnego:
- Niepodzielność: Autorskie prawa majątkowe do dzieła wspólnego przysługują wszystkim współautorom solidarnie. Oznacza to, że żaden z nich nie może samodzielnie dysponować prawami do całości utworu bez zgody pozostałych współautorów. Jednakże każdy z nich może dochodzić roszczeń związanych z naruszeniem praw autorskich do dzieła wspólnego.
- Udziały: Jeżeli umowa między współautorami nie stanowi inaczej, przyjmuje się, że udziały wszystkich współautorów w prawach majątkowych są równe. W praktyce oznacza to, że dochody z eksploatacji dzieła dzielone są między współautorami w równych częściach, chyba że postanowili inaczej.
- Nieoddzielność części: Jeżeli poszczególne części dzieła wspólnego nie mogą istnieć samodzielnie (są nierozłączne), żaden z współautorów nie może bez zgody pozostałych udostępniać swojej części publicznie ani ją wykorzystywać w inny sposób.
- Oddzielność części: Jeżeli poszczególne części dzieła wspólnego mogą istnieć samodzielnie, każdy z współautorów może, bez zgody pozostałych, udostępniać swoją część publicznie i wykorzystywać ją na własny rachunek, chyba że umowa stanowi inaczej. Niemniej jednak, nie może to naruszać praw współautorów do całości utworu.
- Zgoda na eksploatację: W przypadku eksploatacji całego dzieła wspólnego, potrzebna jest zgoda wszystkich współautorów. Jeżeli jeden z nich odmawia udzielenia zgody bez ważnego powodu, pozostali współautorzy mogą żądać udzielenia zgody przez sąd.
Współautorstwo niesie za sobą pewne skomplikowania w zakresie zarządzania prawami autorskimi, dlatego często współautorzy decydują się na zawarcie umowy, która precyzyjnie określa zakres ich współpracy i prawa do utworu.
Przykładowa umowa przeniesienia praw autorskich
UMOWA PRZENIESIENIA PRAW AUTORSKICH
zawarta dnia [data] w [miejscowość], pomiędzy:
- [Imię i nazwisko lub nazwa firmy], zamieszkały/mający siedzibę w [adres], zwanym dalej „Zbywającym”,
- [Imię i nazwisko lub nazwa firmy], zamieszkały/mający siedzibę w [adres], zwanym dalej „Nabywcą”,
o następującej treści:
§1 Przedmiotem umowy jest przeniesienie przez Zbywającego na rzecz Nabywcy autorskich praw majątkowych do utworu zatytułowanego „[tytuł utworu]”, dalej zwanego „Utworem”.
§2
- Zbywający oświadcza, że jest jedynym twórcą Utworu i posiada do niego pełne prawa autorskie.
- Zbywający przenosi na rzecz Nabywcy wyłączne prawa autorskie do Utworu w zakresie: a) utrwalania i zwielokrotniania Utworu, b) wprowadzania do obrotu egzemplarzy Utworu, c) publicznego odtwarzania, wyświetlania, wykonywania oraz nadawania i reemitowania, d) udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
§3
- Nabywca uzyskuje prawo do korzystania z Utworu na terenie całego świata.
- Nabywca ma prawo do udzielania sublicencji oraz przenoszenia praw do Utworu na innych.
§4 Za przeniesienie praw autorskich Nabywca zobowiązuje się zapłacić Zbywającemu jednorazową opłatę w wysokości [kwota] PLN, w terminie [np. 14 dni] od daty podpisania umowy.
§5 W sprawach nieuregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz Kodeksu cywilnego.
§6 Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.
Zbywający: ………………………………………..
Nabywca: ………………………………………….
Uwaga: Powyższa umowa jest przykładowa i może nie być dostosowana do konkretnych potrzeb. Zalecam skonsultowanie się z prawnikiem przed jej wykorzystaniem w praktyce.
Autor – kwestie prawne
Autor ma prawa chronione przez prawo autorskie. Dzięki temu ma on prawo do wyboru, w jaki sposób chce wykorzystywać swoje dzieło. Ma on również prawo do ochrony swojego dzieła przed użytkowaniem bez jego zgody. Autor ma prawo do otrzymywania odpowiedniego wynagrodzenia za swoją twórczość. Autorowi przysługują także inne prawa, takie jak prawo do odpowiedniego oznaczenia swojego dzieła, prawo do usunięcia lub zmiany dzieła oraz prawo do otrzymywania odpowiedniej rekompensaty za naruszenie praw autorskich.
Autor – najczęściej zadawane pytania
Czy twórca i autor to to samo?
Tak, autor jest twórcą określonego dzieła, czyli osobą która dokonała procesu twórczego, wniosła twórczy wkład w stworzenie dzieła.
Czym zajmuje się autor książki?
Autor książki to twórca dzieła literackiego lub naukowego, ale również dzieła sztuki, modelu, wynalazku czy projektu.
Jak się nazywa autor tekstu?
Potocznie tekściarz, lyricist lub autor tekstu piosenki.
Czy autor to zawód?
Pisarz to zawód wolny, który nie jest związany z czasem i miejscem pracy, ale z rezultatami wysiłków jakie podjął w celu stworzenia dzieła, za które otrzymuje wynagrodzenie.